Terjawab mengapa Pengarah, pegawai JANS hidup mewah. Teo bekas Timbalan Pengarah dedah sistem kutipan komisen rasuah di JANS sejak 1989.Beliau menjadi 'runner' untuk Pengarah bagi mengatur komisen untuk Menteri, pegawai kementerian dan jurutera air. Siste
Perbicaraan kes rasuah Bekas Pengarah Jabatan Air, Ag Mohd Tahir Mohd Talib mendedahkan rasuah yang bersarang di Jabatan Air Negeri Sabah bermula dari Kementerian, Pengarah, Jurutera Air Bahagian (JAB) sehinggalah ke Jurutera Air Daerah.
Saksi mengesahkan dalang Ag Mohd Tahir Mohd Talib dalang di belakang sistem kutipan berpusat komisen "sumbangan" dikutip daripada kontraktor jabatan air atau pembida yang berjaya, dedah bekas Timbalan Pengarah Teo Chee Kong kepada Mahkamah Khas Rasuah, Rabu.
Teo, saksi ke-29 pihak pendakwaan, membacakan kenyataan saksinya semasa pemeriksaan utama di hadapan Hakim Abu Bakar Manat, berkata apa yang dipanggil "sistem kutipan" telah berlaku sejak 1989 tetapi sebagai pegawai baharu di jabatan itu, dia hanya mengikut amalan pegawai terdahulu.
Beliau memberi keterangan dalam perbicaraan Ag Mohd Tahir Mohd Talib, 58 isterinya, Fauziah Piut, 55 yang dibicarakan bersama Lim Lam Beng, terhadap 66 hingga 37 pertuduhan pengubahan wang haram, membabitkan wang tunai dan simpanan bank berjumlah RM61.57 juta, serta pemilikan barangan mewah yang menyalahi undang-undang.
Teo bermula sebagai Jurutera Kerja Daerah Keningau pada 1989 dan dinaikkan pangkat sebagai timbalan pengarah pada Februari 2015 tetapi juga Jurutera Air Bahagian Kota Kinabalu.
Beliau mengaku dari 1998 hingga September 2003, beliau telah mengumpul wang (mengambil rasuah) daripada syarikat yang sudi menyumbang dan menyerahkan kutipan kepada Pengarah (lima peratus), Juruukur Bahan (tiga peratus), Ketua Jurutera Air, seorang akauntan (satu peratus).
Beliau berkata beliau telah menyerahkan wang itu kepada pengarah (sejak) sehingga Ogos 2003. Pada Ogos 2003 apabila pengarah itu akan bersara, proksi Mohd Tahir (yang merupakan timbalan ketika itu), Teo menamakan Michael Wong, bertemu beliau meminta RM500,000 diberikan kepada seorang Menteri kerana beliau (Mohd Tahir) melobi untuk menjadi pengarah.
[Menteri Pembangunan Infrastruktur atau Kerja Raya Sabah dalam tahun yang disebut oleh Teo ialah Datuk Raymond Tan Shu Kiah dulu SAPP sebelum berpindah ke parti Gerakan dan kini parti Warisan]
"Mohd Tahir dinaikkan pangkat pada September 2003," katanya. Beliau bertemu Mohd Tahir dan Wong di ibu pejabat jabatan di mana beliau menyerahkan wang RM500,000 kepada Awang Tahir dengan disaksikan Wong.
Teo berkata antara tanggungjawabnya sebagai timbalan pengarah ialah mempengerusikan jawatankuasa tender bahagian Kota Kinabalu dan mencari kontraktor yang bersedia memberi komisen atau sumbangan kepada Jurutera Air Bahagian (JAB) dan Jurutera Air Daerah sebaik sahaja mereka memperoleh projek.
Beliau menamakan beberapa kontraktor mesra itu sebagai Wong, Datuk Tony Teo (Abangnya sendiri pemilik Hotel No.5 Sino Land Group) dan Mickey Yih.
"Saya telah memberitahu mereka bahawa jika mereka berminat untuk menyertai skim itu mereka perlu membuat sumbangan sebanyak 10.75 peratus daripada harga yang disebut projek dan begitu juga untuk projek masa depan."
Projek perlu di ‘mark up’ untuk mendapat komisen itu.
Maklumat berkaitan projek-projek itu akan disampaikan oleh pegawai Teo, Liaw Wee Ming kepada kontraktor yang berkenaan dan mereka akan seterusnya untuk masuk tender serta membida lebih rendah daripada harga siling yang ditetapkan bagi membolehkan syarikat mendapat tender itu.
Kos projek adalah berdasarkan Kadar Jadual, iaitu garis panduan harga atau harga standard yang dikeluarkan untuk kontraktor dan jabatan semasa berurusan antara satu sama lain.
“Hakikatnya Kadar Jadual sebenarnya adalah kadar boleh berubah di mana harga boleh dimanipulasi dengan kos tambahan antara 100 hingga 150 peratus bagi membolehkan kontraktor mendapatkan semula komisen yang telah dibayar (sumbangan) kepada pegawai,” katanya.
Harga standard disediakan oleh juruteknik (Liaw Wee Ming dan Yih Kian Kok) yang berada di bawah seliaan beliau dan apabila lulus pertanyaan audit, Mohd Tahir mengarahkan beliau (Teo) untuk menyediakan harga standard bagi paip dan pemasangan, penyelenggaraan paip dan kerja-kerja paip berkaitan.
Teo mengesahkan bahawa sebagai pengerusi jurutera air bahagian, beliau telah membentangkan harga standard yang juga dikenali sebagai Kadar Jadual yang akan digunakan oleh semua bahagian.
Kadar Jadual telah diluluskan oleh pengurusan tertinggi pada April 2005 yang dipengerusikan oleh Mohd Tahir.
Mengenai bagaimana formula pengagihan komisen itu terhasil, Teo berkata beliau mendapat panggilan daripada timbalan pengarah, Lim Lam Beng (LLB) pada suku keempat 2004, meminta beliau datang ke pejabatnya (LLB). (Tempat pengakuan LLB direkodkan bahawa beliau, Teo dan Mohd Tahir telah berbincang mengenai kutipan komisen daripada kontraktor)
Dalam pertemuan mereka, Teo berkata Lim Lam Beng memaklumkan kepadanya Mohd Tahir tidak bersetuju dengan peratusan kutipan yang dilakukan oleh Jurutera Air Bahagian masing-masing.
“Awang Tahir tidak berpuas hati dengan jumlah kutipan dan peratusan kutipan sembilan jurutera di Jabatan Air Bahagian.
“Pembayaran itu juga tidak berkala. Awang Tahir juga tidak suka berjumpa dengan sembilan jurutera itu sama ada di pejabat atau rumahnya untuk menerima wang itu,” katanya.
Itulah sebabnya Mohd Tahir mencadangkan sistem kutipan berpusat dan Teo juga diberitahu oleh LLB bahawa Mohd Tahir mahu Teo bertindak sebagai "runner” untuk mengutip sumbangan daripada jurutera sembilan jurutera di Jabatan Air Bahagian.
3 Sahabat yang direman SPRM Ag Tahir, Lim Ban Beng dan Teo Chee Kong. Akhirnya Teo Chee Kong
menjadi saksi kes utama mendakwa Ag Tahir dan Lim Ban Beng
Pengakuan bayar rasuah kepada Menteri, SUT dan pegawai lain
Dalam pertemuan itu, Teo berkata LLB turut memaklumkan kepada beliau mengenai formula agihan dan orang yang perlu dibayar iaitu pegawai di Kementerian Pembangunan Infrastruktur termasuk Menteri, Setiausaha Tetap, Timbalan Setiausaha Tetap dan kakitangan manakala di Kementerian Kewangan, pihak penerima adalah Setiausaha Tetap, Timbalan Setiausaha Tetap sebagai pihak yang menjaga perbelanjaan.
LLB memberitahu Teo bahawa bayaran itu perlu untuk kepentingan jabatan.
Teo diberitahu oleh LLB bahawa peratusan agihan berjumlah 10.75 peratus telah dipersetujui oleh Mohd Tahir selepas perbincangan antara mereka.
LLB memberitahu Teo bahawa kutipan 10.75 peratus itu dicadangkan oleh Mohd Tahir sendiri.
Formula untuk mengagihkan bayaran sebagai komisen daripada semua kontraktor yang berjaya adalah seperti berikut:
"Idea untuk mengadakan formula 'koleksi terpusat' ini datang daripada Awang Tahir, saya dimaklumkan oleh LLB bahawa ini adalah arahan yang telah dibuat oleh Awang Tahir kepadanya," kata Teo.
Selepas bertemu dengan LLB, Teo kembali ke pejabatnya dan melukis jadual menggunakan Microsoft Excel pada komputernya yang diserahkannya kepada LLB apabila mereka bertemu beberapa hari kemudian.
Pada hari yang sama, LLB membawa Teo berjumpa Mohd Tahir di mana beliau menunjukkan jadual peratusan agihan komisen.
LLB menjelaskan kepada Mohd Tahir mengenai jadual itu dan jadual agihan itu termasuk Menteri Pembangunan Infrastruktur dan Setiausaha Tetap serta pegawai untuk membina hubungan, kata Teo.
Teo berkata LLB memberitahu Mohd Tahir bahawa Menteri pada masa itu ialah Datuk Raymond Tan (Kini pemimpin Warisan)" yang mesti diberi perhatian untuk memudahkan semua urusan melibatkan Jabatan Air, yang berada di bawah bidang kuasa Kementerian Pembangunan Infrastruktur."
Tahun 2009 Datuk Raymond Tan Shu Kiah Menteri Pembangunan Infrastruktur negeri
menyertai Gerakan selepas keluar SAPP. Raymond disebut dalam kes rasuah Pengarah JANS
LLB juga memaklumkan Mohd Tahir bahawa LLB dan Teo akan membuat kunjungan hormat kepada Menteri berkenaan untuk memaklumkannya mengenai sumbangan daripada jabatan itu. Mohd Tahir bersetuju, kata Teo.
“Menteri tidak tahu mengenai skim ini dan tidak tahu sumber dana. Menteri juga tidak pernah bertanya mengenainya,” kata Teo.
LLB juga menjelaskan kepada Mohd Tahir bahawa “peruntukan” sebanyak satu peratus juga perlu bagi seorang pegawai di Kementerian Kewangan yang boleh membantu dalam memudahkan bajet JANS (Jabatan), kata Teo.
Selepas mendengar penjelasan mereka dalam senarai peratusan agihan, Teo berkata Mohd Tahir hanya menjawab "ok bah, saya tiada masalah."
Teo teringat LLB sebagai berkata "memandangkan bos sudah bersetuju kita boleh meneruskan dengan meja ini" di hadapan Mohd Tahir.
Teo berkata beliau telah diberitahu oleh LLB untuk memaklumkan kepada semua Jurutera Daerah mengenai kutipan itu dan mereka harus menghubunginya (LLB) jika mereka ingin mengesahkannya yang telah dipersetujui Teo.
Pada akhir perbincangan mereka, Teo berkata dia memberitahu Mohd Tahir bahawa "saya ikut boss punya cakaplah" (saya ikut sahaja apa yang awak cakap, bos).
"Awang Tahir hanya mengangguk dan berkata baik kita teruskan cadangan ini," kata Teo.
Teo teringat bahawa pada suku kedua 2005, Lim membawa beliau berjumpa Datuk Raymond Tan, iaitu menteri Pembangunan Infrastruktur Sabah untuk memaklumkan bahawa akan ada sumbangan kewangan untuk beliau di mana Lim memaklumkan akan ada sumbangan daripada Jabatan Air Sabah, “Datuk kami telah bersetuju untuk memperuntukkan sesuatu untuk anda, apabila dikutip daripada kerja-kerja sebut harga di Jabatan Air Negeri Sabah”.
Teo berkata Lim memaklumkan Raymond sama ada Lim atau beliau akan menghantar wang itu apabila ada kutipan.
Lim juga menyatakan bahawa sumbangan wang itu adalah untuk membantu partinya (Raymond).
YB Raymond Tan berkata “Terima kasih, sangat baik dan terima kasih kepada kami, kata Teo, sambil menambah bahawa Lim memaklumkan Ag Mohd Tahir mengenai perkara itu sebelum bertemu Menteri dan selepas bertemu dengan Menteri akan ada peruntukan untuk Kementerian.
“Pertemuan itu hanya kira-kira 30 minit. Saya mengesahkan bahawa YB Raymond tidak berasa terkejut atau panik dan tidak bertanya sumber sumber kewangan atau bagaimana kami memperoleh wang itu,” kata Teo sambil menambah tiada pegawai lain di bilik Raymond semasa perbincangan mereka.
Teo 'Runner'
Teo juga teringat pada September 2005, beliau menyediakan kira-kira RM500,000 untuk diserahkan kepada YB Raymond dan berkata beliau menyediakan wang kutipan syarikat yang terlibat dalam sebut harga dan Lim dan beliau pergi ke pejabat Raymond untuk menyerahkan wang yang disimpan di dalam beg hitam.
Teo mengesahkan Lim menyerahkan wang tersebut dan memaklumkan kepada Raymond bahawa selepas sumbangan itu, dia (Teo) akan menyerahkan wang peruntukan kepadanya apabila terdapat lebih banyak peruntukan yang mana Raymond tidak bertanya lebih dan tidak mahu mengetahui sumbernya.
Teo turut mengesahkan sumbangan wang kepada Raymond diberitahu kepada Awang Tahir dan ia dalam pengetahuannya.
Mengenai mengapa Mohd Tahir mahu Teo menjadi "runner", Teo berkata Mohd Tahir tidak menyatakan alasannya.
"Saya rasa mungkin saya boleh dipercayai dan kutipan dari bahagian Kota Kinabalu selalunya melibatkan jumlah yang besar," katanya.
Selain bertindak sebagai runner, Teo berkata beliau turut berjumpa dengan kontraktor supaya sistem kutipan tidak mendatangkan kerugian kepada mereka.
Teo berkata arahan Mohd Tahir supaya semua jurutera bahagian dan jurutera daerah mematuhi sistem pengumpulan berpusat telah disampaikan semasa mesyuarat tindakan jurutera bahagian/daerah yang dipengerusikan oleh Teo pada 6 April 2005.
Surat pemberitahuan mesyuarat itu ditandatangani oleh Mohd Tahir, yang turut menyatakan ia akan dipengerusikan oleh Teo atas kapasitinya sebagai jurutera bahagian Kota Kinabalu.
Dalam pertemuan itu, kesemua sembilan jurutera bahagian dan jurutera daerah bersetuju dengan jadual yang akan dilaksanakan.
Beliau berkata yang hadir pada mesyuarat itu ialah beliau sendiri, (Kota Kinabalu), Chong Kek Fui (Sandakan), Mohd Azri Abdullah (Keningau), Petrus Augustine (Tawau), Chin Yun Shoing (Lahad Datu), Suhaimi Asbullah (Beaufort), mendiang Choo Kim Chu (Kudat), Tham Yin Foon (Kota Belud) dan Anthony Jullah (Ranau).
Kesemua sembilan tidak membantah dan bersetuju sebulat suara dan juga tidak menyuarakan sebarang ketidakpuasan hati, kata Teo sambil menambah tiada kakitangan lain untuk menjaga kerahsiaan.
Sistem kutipan berpusat tidak diminitkan kerana ia tidak rasmi dan sulit, kata Teo.
Timbalan Pendakwa Raya kes ialah Mahadi Abdul Jumaat, Haresh Prakash Somiah dan Zander Lim. Manakala Ag Mohd Tahir dan Fauziah diwakili peguam Priskila Akwila Sinem. Lim Lam Beng diwakili oleh peguam Baldev Singh, Karpaljit Singh dan Aaron Lau. Peguam Ram Singh mewakili Teo Chee Kong
Laporan tangkapan SPRM 2016
Semua pengakuan yang dinyatakan oleh Teo mengenai Pengarah Jabatan Air Negeri Sabah adalah berkaitan dengan laporan tahun 2016 mengenai serbuan dan tangkapan SPRM ketika itu. Lebih RM100 juta dirampas termasuk kereta dan barangan mewah.
Susulan daripada itu SPRM membuat serbuan ke pejabat-pejabat Cawangan Jabatan Air bahagian/ daerah yang dikenal pasti ia sejajar dengan kenyataan Teo sembilan jurutera bahagian bersetuju dengan sistem komisen yang ditetapkan Ag Tahir. Nama-nama jurutera mewah seperti Chong Kek Fui (Sandakan), Mohd Azri Abdullah (Keningau), Petrus Augustine (Tawau), Chin Yun Shoing (Lahad Datu), Suhaimi Asbullah (Beaufort), Tham Yin Foon (Kota Belud) dan Anthony Jullah (Ranau) antara yang diserbu SPRM ketika itu.
Tahun 2017 Teo Chee Kong Bekas Timbalan Pengarah Jabatan Air Sabah itu dihadapkan ke mahkamah atas 146 pertuduhan pengubahan wang haram melalui penerimaan wang rasuah membabitkan projek bekalan air di negeri ini antara 2010 hingga 2016. Teo dituduh mengikut Seksyen 4(1)(a) Akta Pencegahan Pengubahan Wang Haram dan Pencegahan Pembiayaan Keganasan (AMLATFA) 2011 atas kesalahan memiliki 70 bidang tanah hasil aktiviti haram menerusi 78 transaksi membabitkan nilai RM12.705 juta.
[BACA - Skandal Air: Teo Chee Kong didakwa 146 tuduhan rasuah dan miliki lebih RM30 juta ]
Bagaimanapun kes skandal air berlarutan lebih 5 tahun sejak 2017 sehinggalah Teo Chee Kong februari 2022 dilepas tanpa bebas dan dikompaun RM30 Juta dimahkamah serta bersedia menjadi saksi saksi kes utama untuk mendakwa Ag Tahir bekas Pengarah, isterinya Fauziah Piut dan Lim Lam Beng.
[ARTIKEL BERKAITAN- BACA Skandal Air Sabah: Teo Chee Kong dilepas tanpa bebas, dikompaun RM30 Juta bakal jadi saksi kes utama? ]
Rasuah tegar di Jabatan Air Negeri Sabah
Ketika Peter Anthony Bekas Menteri Pembangunan Infrastruktur Sabah rasuah di JANS lebih memburuk apatah lagi Amarjit Singh bekas jurutera direman SPRM dilantik Pengarah Jabatan Air Negeri Sabah.Amarjit ketika itu adalah Setiausaha Bahagian Warisan. Tugas Amarjit yang diarah Peter dan Shafie Apdal ialah meluluskan Projek Empangan Papar RM2b. Projek ini turut disiasat SPRM selepas Amarjit ditamatkan kontrak tetapi sempat meluluskannya kepada kontraktor pembina skandal terowong bawah tanah Pulau Pinang.
Amalan rasuah di Jabatan Air Negeri Sabah terus kekal hingga hari ini malah Pengarah JANS kesayangan Peter Anthony Edward Lingkapo turut ditahan dan reman SPRM. Sabahkini2 terlalu banyak mendedahkan mengenai Edward Lingkapo. Malah ketika Datuk Seri Bung Moktar Menteri JKR pun Edward Lingkapo terus berkuasa.
[ARTIKEL BERKAITAN- SPRM tahan Pengarah Jabatan Air 'Orang Kanan Peter' kes projek infrastruktur RM1.5B?
[ARTIKEL BERKAITAN- Dulu direman SPRM, Edward Lingkapo Pengarah bakal lingkupkan Jabatan Air Sabah?
[ARTIKEL BERKAITAN- Rakyat Sepanggar derita tiada air, Edward Pengarah sibuk Projek 'Land Swap' Ibu Pejabat JANS ratusan juta milik kroni!
[ARTIKEL BERKAITAN- Kantoi lagi! Edward Lingkapo 'Kawtim' Syarikat Terowong Pulau Pinang projek 'Land Swap' Ibu Pejabat JANS
Teruknya khidmat Jabatan Air di Negeri Sabah ada kaitan dengan rasuah di Jabatan itu. Ada dakwaan pegawai JANS sengaja menutup bekalan air di beberapa tempat di Sabah semata-mata-mata mahu menggunakan dana projek di JANS. Pegawai boleh menggunakan peruntukan kecemasan bagi memeras dana JANS.
Sebagaimana dakwaan Teo bekas Timbalan Pengarah JANS mengenai wang komisen yang dihantar kepada Menteri kemungkinan besar sistem ini masih wujud untuk mempercepatkan urusan kelulusan dana di JANS. Dana kontraktor pula sebagai wang rasuah kepada Menteri dan pegawai JANS.
Di JANS sekarang misalnya Edward Lingkapo bekas Pengarah sebelum ini mengarahkan pegawainya Ketua Penolong Pengarah, Jurutera Air Daerah dan Pegawai Kerja Air Daerah meneruskan pemanggilan Sebutharga tanpa mengikut peraturan kewangan AP 54 Kuasa Membelanja Peruntukan (KMP) oleh Pegawai Pengawal. Tiada kelulusan Menteri Kewangan Sabah pun tak apa. Buat saja belum termasuk peruntukan darurat secara rundingan terus. Di sinilah sistem komisen JANS juga mengalir laju. Tiada siapa yang tahu hanya Pegawai JANS yang boleh lakukannya.
34